Η εγκυμοσύνη και η εργασία μπορούν να συνυπάρξουν, αρκεί να τηρούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις ασφάλειας και υγείας. Στην Ελλάδα οι εργαζόμενες γυναίκες (15-64 ετών) έχουν ποσοστό απασχόλησης μόνο 52,8%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις μητέρες ηλικίας 25-54 είναι 61,3% – από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη. Το θέμα «εργασία και εγκυμοσύνη» συνδυάζει νομική προστασία, δικαιώματα και πρακτικές συμβουλές για να συνεχίσετε με ασφάλεια το επαγγελματικό σας βήμα.
Η συζήτηση γύρω από την εργασία και την εγκυμοσύνη δεν περιορίζεται μόνο στα νομικά δικαιώματα - αφορά και την πραγματική εμπειρία των γυναικών στην αγορά εργασίας. Από την προστασία απέναντι σε απολύσεις και τις άδειες μητρότητας, μέχρι την υγεία στον χώρο εργασίας και τις προκλήσεις επανένταξης μετά τον τοκετό, κάθε πτυχή επηρεάζει άμεσα την επαγγελματική και προσωπική ζωή μιας εγκύου.
Στις ενότητες που ακολουθούν θα δείτε πώς η ελληνική νομοθεσία προστατεύει τις εργαζόμενες μητέρες, ποια είναι τα διαθέσιμα δικαιώματα, ποια στατιστικά αναδεικνύουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και ποιες πρακτικές συμβουλές μπορούν να κάνουν την καθημερινότητά της πιο ασφαλή και ισορροπημένη.
Όσα αξίζει να γνωρίζετε για την εγκυμοσύνη στην εργασία
Νομική προστασία και δικαιώματα κατά τη διάρκεια της κύησης
Η ελληνική νομοθεσία διασφαλίζει ειδικές ρυθμίσεις για τις έγκυες εργαζόμενες. Απαγορεύεται ρητά η απόλυση λόγω εγκυμοσύνης. Η σύμβαση εργασίας της εγκύου δεν μπορεί να λυθεί από την έναρξη της κύησης μέχρι και 18 μήνες μετά τον τοκετό. Η προστασία αυτή ισχύει τόσο με τον ίδιο εργοδότη όσο και σε περίπτωση μετάβασης σε νέο εργοδότη. Ακόμη κι αν η παραγωγικότητα μειωθεί προσωρινά λόγω εγκυμοσύνης, αυτό δεν θεωρείται «σπουδαίος λόγος» απόλυσης. Επίσης, βάσει της αρχής της ίσης μεταχείρισης, ο εργοδότης δεν μπορεί να αρνηθεί την πρόσληψή σας ούτε να ζητήσει εξετάσεις λόγω εγκυμοσύνης.
Έγκυος: Άδειες μητρότητας & άδειες φροντίδας παιδιού
Οι εργαζόμενες δικαιούνται συνολικά 17 εβδομάδες άδεια μητρότητας (8 προ τοκετού, 9 μετά). Αυτή η διάρκεια ορίζεται από τον νόμο 2874/2000. Εάν ο τοκετός είναι προγενέστερος ή καθυστερημένος, η άδεια προσαρμόζεται αναλόγως χωρίς να μειώνεται το σύνολο των 17 εβδομάδων. Ως σύγκριση, ο μέσος όρος άδειας μητρότητας με αποδοχές στον ΟΟΣΑ είναι 18,5 εβδομάδες.
Μετά την κύρια άδεια, κάθε μητέρα δικαιούται μειωμένο ωράριο ή άδεια θηλασμού για έως 30 μήνες από τη λήξη της άδειας λοχείας. Συγκεκριμένα, οι εργαζόμενες μπορούν για 30 μήνες να προσέρχονται ή να αποχωρούν μία ώρα αργότερα/νωρίτερα ημερησίως.
Εναλλακτικά, με συμφωνία εργοδότη, το ωράριο μπορεί να μειωθεί κατά 2 ώρες τους πρώτους 12 μήνες και 1 ώρα για τους επόμενους 6 μήνες. Η παράλειψη χορήγησης αυτού του μειωμένου ωραρίου είναι βλαπτική μεταβολή και απαγορεύεται η παραίτηση από αυτό.
Τέλος, παρέχεται ειδική άδεια προστασίας μητρότητας μετά τη λήξη της κύριας άδειας. Με το νόμο 3655/2008 οι ασφαλισμένες μητέρες δικαιούνταν έξι μήνες επιπλέον άδεια (με μισθό από τον ΟΑΕΔ). Από το 2022 (Ν.4997/2022) η άδεια αυτή επεκτάθηκε σε 9 μήνες για ασφαλισμένες του ιδιωτικού τομέα. Μετά τη λήξη της ειδικής άδειας, η εργαζόμενη μπορεί να λάβει πλήρες μειωμένο ωράριο (έως 30 μήνες συνολικά).
Προστασία απόλυσης & διακρίσεις
Η προστασία της μητρότητας καλύπτει και θέματα ίσης μεταχείρισης. Σύμφωνα με την αρχή των ίσων ευκαιριών, απαγορεύεται κάθε μορφή έμμεσης ή άμεσης διάκρισης λόγω οικογενειακής κατάστασης. Ο εργοδότης πρέπει να αιτιολογεί γραπτώς οποιαδήποτε καταγγελία προς τις αρμόδιες αρχές, και δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιεί την εγκυμοσύνη ως λόγο για απόλυση. Η εργαζόμενη έγκυος προστατεύεται ακόμα και αν δεν έχει ενημερώσει επίσημα την επιχείρηση. Ο νόμος ισχύει από τη σύλληψη.
Υγεία και ασφάλεια στην εργασία
Η προστασία της εγκύου περιλαμβάνει και την κατάλληλη διαμόρφωση του χώρου εργασίας. Ορισμένες εργασίες με επικίνδυνα ή ανθυγιεινά περιβάλλοντα απαγορεύονται ή επιβάλλεται μετεπιβίβαση. Εάν η έγκυος εκτίθεται σε παράγοντες όπως υψηλή θερμοκρασία ή τοξικές ουσίες, πρέπει να διακόψει ή να μετακινηθεί σε ασφαλέστερη θέση. Η εργασία είναι εφικτή όταν οι συνθήκες είναι υγιεινές, αλλά σε επικίνδυνες συνθήκες (π.χ. χημικές ουσίες, έντονη κόπωση) η έγκυος πρέπει να προστατευθεί πλήρως.
Για την ασφαλή συνέχιση της εργασίας, ισχύουν βασικοί κανόνες:
- Αποφύγετε την άρση βαρέων αντικειμένων ή έντονες σωματικές καταπονήσεις.
- Κάντε τακτικά διαλείμματα (π.χ. κάθε 2 ώρες) για ξεκούραση.
Φροντίστε για καλή ενυδάτωση και σωστή διατροφή, καθώς και μείωση στρες.
Σε περίπτωση αμφιβολίας για το αν η εργασία εγκυμονεί κινδύνους, ζητήστε ιατρική γνωμάτευση. Ο εργοδότης οφείλει να τηρεί μέτρα υγιεινής και ασφάλειας σύμφωνα με το Π.Δ. 176/1997 (εναρμόνιση οδηγίας ΕΕ) και, εάν δεν το πράττει, η έγκυος μπορεί να ζητήσει την παρέμβαση της Επιθεώρησης Εργασίας.
Στατιστικά δεδομένα & προκλήσεις για την εγκυμοσύνη
Οι στατιστικές δείχνουν ένα σημαντικό πρόβλημα. Οι Ελληνίδες μητέρες έχουν χαμηλότερα ποσοστά απασχόλησης σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι χώρες με γενναιόδωρα συστήματα στήριξης (μακρόχρονη άδεια, επιδοτούμενη φροντίδα παιδιών) έχουν έως και 80-82% των μητέρων στην αγορά εργασίας. Αντίθετα, στην Ελλάδα μόνο το 61,3% των γυναικών 25-54 ετών με παιδιά εργάζονται. Το χάσμα απασχόλησης μεταξύ μητέρων και πατέρων είναι πολύ μεγάλο (στην Ελλάδα ~27 ποσοστιαίες μονάδες) .
Οι οικονομικές επιβαρύνσεις της φροντίδας παιδιών επίσης επηρεάζουν τη μητρική εργασία. Η Ε.Ε. εκτιμά ότι το 14% του μέσου οικογενειακού εισοδήματος πηγαίνει για τη φροντίδα δύο παιδιών. Η έλλειψη κρατικών δομών (π.χ. βρεφονηπιακοί σταθμοί) και οι υψηλές ιδιωτικές δαπάνες υπονομεύουν την επαναφορά των μητέρων στην εργασία. Παράλληλα, πρόσφατη μελέτη αναφέρει ότι μόνο το 64% των νέων μητέρων (παιδιά 0-2 ετών) επανέρχεται στην εργασία, ενώ μόνο το 45% εξ αυτών πραγματικά εργάζεται (οι υπόλοιπες βρίσκονται σε άδεια). Αυτά τα δεδομένα αναδεικνύουν την εξάρτηση της επιστροφής στην εργασία από την ύπαρξη οικογενειακών υποδομών και μακροχρόνιων πολιτικών στήριξης.
Πρακτικές συμβουλές για συνδυασμό εργασίας και εγκυμοσύνης
Ενημερωθείτε έγκαιρα
Ενημερώστε εγκαίρως τον εργοδότη για την εγκυμοσύνη σας μόλις είναι δυνατόν. Αυτό επιτρέπει στον εργοδότη να πάρει μέτρα (εκτίμηση κινδύνου, αναθέσεις ασφαλέστερων καθηκόντων).
Συνεργασία με γιατρό
Συμβουλευτείτε τον γυναικολόγο σας σχετικά με τις δραστηριότητές σας στο χώρο εργασίας. Ο γιατρός μπορεί να εκδώσει βεβαίωση (π.χ. αδείας προγεννητικών εξετάσεων) αν χρειάζεται. Αν απαιτείται, ο εργοδότης δεν επιτρέπεται να ζητήσει προληπτικά ιατρικές εξετάσεις λόγω εγκυμοσύνης.
Οργανώστε μεταβατικά βήματα
Προσπαθήστε να οργανώσετε το έργο σας ώστε να προετοιμάσετε συναδέλφους ή αντικαταστάτη για όταν θα λείπετε. Θέστε εναλλακτικές λύσεις ή ελαστικό ωράριο αν είναι εφικτό (π.χ. εργασία εξ αποστάσεως όπου επιτρέπεται).
Αξιοποιήστε τα δικαιώματά σας
Θυμηθείτε ότι έχετε νόμιμα κατοχυρωμένες άδειες, μειωμένο ωράριο και ειδικές παροχές. Μην διστάσετε να ζητήσετε αυτά που δικαιούστε, η παραίτηση από μειωμένο ωράριο ή άδεια θηλασμού είναι άκυρη .
Ψυχολογική στήριξη
Επικοινωνήστε με συναδέλφους και ανώτερους σας για να υπάρχει κατανόηση των αναγκών σας. Η υποστήριξη στο χώρο εργασίας (π.χ. ευέλικτο ωράριο, χρήση τηλεργασίας) μπορεί να μειώσει το άγχος και να διευκολύνει την παραγωγικότητά σας.
Ο ρόλος του εργοδότη και οι καλές πρακτικές υποστήριξης
Πέρα από το νομικό πλαίσιο, καθοριστικός είναι και ο ρόλος του εργοδότη στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που σέβεται και ενδυναμώνει τις εγκύους εργαζόμενες. Οι επιχειρήσεις που εφαρμόζουν πολιτικές ίσης μεταχείρισης και κουλτούρα ενσυναίσθησης καταφέρνουν όχι μόνο να στηρίζουν τις εργαζόμενές τους, αλλά και να ενισχύουν τη δέσμευση και την παραγωγικότητα στο σύνολο του προσωπικού. Ενδεικτικές πρακτικές είναι η παροχή ευέλικτου ωραρίου και τηλεργασίας για όσο χρειάζεται, η δυνατότητα προσωρινής αλλαγής καθηκόντων ώστε να αποφεύγονται οι επικίνδυνες ή κουραστικές εργασίες, καθώς και η ύπαρξη χώρων ανάπαυσης στον εργασιακό χώρο. Επιπλέον, η ανοιχτή επικοινωνία με το τμήμα HR ή με τον άμεσο προϊστάμενο, η καθιέρωση προγραμμάτων συμβουλευτικής και η ψυχολογική στήριξη μπορούν να κάνουν ουσιαστική διαφορά. Σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι εταιρείες που επενδύουν σε πολιτικές φιλικές προς τη μητρότητα έχουν κατά 19% υψηλότερα ποσοστά επιστροφής εργαζομένων μετά τον τοκετό, μειώνοντας σημαντικά το κόστος της αναπλήρωσης προσωπικού. Αυτό δείχνει ότι η επένδυση στην υποστήριξη των εγκύων εργαζομένων δεν είναι μόνο ζήτημα κοινωνικής ευθύνης, αλλά και στρατηγική επιλογή με μακροπρόθεσμα οφέλη για την εταιρεία.
Διεθνείς πρακτικές και ευρωπαϊκές τάσεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
Η εμπειρία της εγκύου στην εργασία δεν είναι ίδια σε όλες τις χώρες - εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το κοινωνικό κράτος, τις πολιτικές στήριξης της οικογένειας και την κουλτούρα ισότητας. Σε αρκετές χώρες της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης, οι άδειες μητρότητας και οι γονικές άδειες φτάνουν έως και 12 με 14 μήνες με αποδοχές, ενώ υπάρχει εκτεταμένο δίκτυο δημόσιων παιδικών σταθμών που διευκολύνει την επιστροφή των μητέρων στην εργασία. Αντίθετα, σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία ή η Ισπανία, το ποσοστό απασχόλησης των μητέρων παραμένει χαμηλότερο, κυρίως λόγω περιορισμένων υποδομών παιδικής φροντίδας και υψηλών ιδιωτικών δαπανών. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, οι μητέρες σε χώρες με γενναιόδωρες παροχές φτάνουν σε ποσοστά απασχόλησης άνω του 80%, ενώ στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό παραμένει στο 61,3% για τις ηλικίες 25–54.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αναγνωρίζοντας αυτές τις ανισότητες, έχει προωθήσει την Οδηγία για την Ισορροπία Επαγγελματικής και Ιδιωτικής Ζωής (Directive (EU) 2019/1158), η οποία θεσπίζει ελάχιστα πρότυπα για τις άδειες μητρότητας, πατρότητας και γονικής φροντίδας. Οι χώρες-μέλη καλούνται να υιοθετήσουν πολιτικές που διευκολύνουν την ισότητα στην αγορά εργασίας και μειώνουν το χάσμα απασχόλησης μεταξύ ανδρών και γυναικών. Για την Ελλάδα, η εναρμόνιση με αυτά τα πρότυπα αποτελεί βασικό βήμα για να ενισχυθεί η γυναικεία απασχόληση, να στηριχθεί η οικογένεια και να περιοριστούν τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι μητέρες στην καριέρα τους.
Βρείτε εργασία στο Jobfind
Νέες ευκαιρίες απασχόλησης και κάντε το επόμενο βήμα στην καριέρα σας με το Jobfind! Δημιουργήστε σήμερα δωρεάν λογαριασμό και στείλτε το βιογραφικό σας σε θέσεις που σας ενδιαφέρουν. Συμπληρώστε απλά τα στοιχεία σας στη φόρμα εγγραφής και ενεργοποιήστε τον λογαριασμό μέσω του e-mail σας.
Ανεβάστε ή δημιουργήστε το βιογραφικό σας: Με το Jobfind μπορείτε μέσα σε λίγα λεπτά να δημιουργήσετε ένα επαγγελματικό βιογραφικό ή να ανεβάσετε το δικό σας.
Λάβετε ειδοποιήσεις: Κάθε φορά που μια εταιρεία διαβάζει το βιογραφικό σας λαμβάνετε ειδοποίηση στο προφίλ σας, εξασφαλίζοντας ενημέρωση για το ενδιαφέρον των εργοδοτών.
Εκμεταλλευτείτε όλα όσα προσφέρει η πλατφόρμα Jobfind για να βρείτε την εργασία που ταιριάζει στις νέες ανάγκες και τις φιλοδοξίες σας.
Ανέβασε το βιογραφικό σου στο Jobfind τώρα.