Έχεις αναρωτηθεί ότι μπορεί το burnout να πλήττει και εσένα όπως τόσους και τόσους άλλους στη δουλειά τους; Τα στρεσογόνα ερεθίσματα που δεχόμαστε καθημερινά είναι πολλά, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που υποχωρούμε κάτω από το βάρος ενός καταιγισμού από tasks.
Το άγχος και το συχνά υπερφορτωμένο πρόγραμμα εργασιών που συσσωρεύεται μακροπρόθεσμα και αθόρυβα, μπορεί να ταράξει σε μεγάλο βαθμό τις ισορροπίες στην κανονικότητα ενός ατόμου τόσο που να πειστεί σταδιακά ότι έχει νικηθεί από τις καταστάσεις.
Όλα αυτά προλειαίνουν το έδαφος για το Σύνδρομο Burnout ή τη λεγόμενη Εξουθένωση στον Εργασιακό Χώρο. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να επιδράσει τόσο στις διαπροσωπικές όσο και στις επαγγελματικές σχέσεις κάποιου επηρεάζοντας τη δράση του σε διάφορους τομείς.
Υπερωρίες, εμβόλιμος και απαιτητικός φόρτος δουλειάς σε συνδυασμό με τους ασθματικά γρήγορους ρυθμούς με τους οποίους εξελίσσεται η κάθε μέρα, μπορούν μακροπρόθεσμα να επιφέρουν ψυχική και σωματική κόπωση μαζί με μία αίσθηση απώλειας ελέγχου. Έτσι, όσο τα αποθέματά ενέργειας και αντοχών δοκιμάζονται τακτικά, η διελκυστίνδα ανάμεσα στην απόδοση κάποιου και στην υγεία του, τεντώνει επικίνδυνα.
Τι είναι το burnout;
Το Σύνδρομο Burnout περιέγραψε πρώτος τη δεκαετία του 1970 ο Αμερικανός ψυχολόγος Herbert J. Freudenberger. Πρόκειται για την περίπτωση της παρατεταμένης σωματικής εξάντλησης ή της αποδυνάμωσης κάθε κινήτρου όσο ένα άτομο εξακολουθεί να ασκεί κάποιο καθήκον ή εξ’ ολοκλήρου μία συγκεκριμένη εργασία. Κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει οποιονδήποτε εργάζεται ανεξαρτήτως πόστου ή ιεραρχίας, στο να νιώθει πως δεν είναι χαρούμενος με αυτό που ασχολείται, ότι έχει χάσει κάθε κινητήρια δύναμη να κάνει κάτι, και καταλαμβάνεται από υπέρμετρο άγχος και ματαίωση όσο συνεχίζει να επαναλαμβάνει τυποποιημένα την ίδια διαδικασία.
Αναπόφευκτα, η παραγωγικότητα πέφτει, και περιορίζεται σημαντικά η διάθεση για λήψη αποφάσεων που σκοπό έχουν την αλλαγή.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατέταξε επίσημα ως ασθένεια το «burnout» (επαγγελματική κόπωση) στη Διεθνή Στατιστική Ταξινόμηση Νόσων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας (ICD) μόλις τον Μάιο του 2019.
Οι αιτίες που μπορούν να συντελέσουν στην επαγγελματική εξουθένωση είναι:
- Η υψηλή πίεση και το στρες
- Οι τάσεις τελειομανίας
- Οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες και προθεσμίες διεκπεραίωσης ενός έργου
- Η απουσία ενός επαρκούς αριθμού εργαζομένων για να ολοκληρώσουν ένα project.
- Ο αναποτελεσματικός συντονισμός και η ηγεσία πάνω σε αυτό.
- Ο εργασιακός εκφοβισμός, οι άνισοι και άδικοι διαχωρισμοί
- Η στέρηση πρωτοβουλιών και ενός πλαισίου αυτονομίας.
- Η μη αναγνώριση ή η μη επικύρωση του ότι κάποιος αντεπεξέρχεται όπως πρέπει σε ό,τι του ανατίθεται
- Τοξικό περιβάλλον εργασίας
Ενδείξεις ότι «σβήνεις» λόγω του Burnout
Ο αντίκτυπος του Burnout μπορεί να διαφέρει ως προς την έντασή του από άτομο σε άτομο, οπότε, το «σήμα κινδύνου» που εκπέμπεται κάθε φορά εξαρτάται από την προσωπικότητα κάποιου και την φάση-πρόκληση που καλείται να διαχειριστεί.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και μερικά κοινά σημεία που ξεχωρίζουν όταν μιλάμε για το burnout:
Κάματος ή εξάντληση κατά τη διάρκεια της εργασίας.
Μπορεί κάποιος να αισθάνεται μία αδυναμία είτε λόγω θεμάτων υγείας, είτε λόγω προσωπικών προβλημάτων, είτε λόγω ελάχιστων ωρών ύπνου.
Μηδενικά κίνητρα ή στόχοι.
Όταν καταλαγιάζει ο ενθουσιασμός και κάμπτεται η θέληση να αναλάβει κάποιος κάτι, τότε επέρχεται ο κορεσμός και η κούραση. Κάτι τέτοιο μπορεί να εξωτερικευθεί και με άλλες μορφές όπως το να είναι πλέον κάποιος λιγότερο σβέλτος στις κινήσεις του, το να ξυπνάει και να αισθάνεται ότι δεν έχει αναπληρώσει την ενέργεια που θα ήθελε, το να διαρκεί περισσότερο η προετοιμασία του το πρωί πριν φύγει για τη δουλειά, κλπ.
Νευρικότητα, ανησυχία, αίσθημα δυσθυμίας ή στενοχώριας στη δουλειά.
Όταν το άγχος αρχίσει να μοιάζει περισσότερο με φαύλο κύκλο, και δημιουργείται η εντύπωση ότι δεν εκτιμάται η αξία ή συμβολή του ατόμου και παραβλέπονται τα όσα έχει καταφέρει, κάτι τέτοιο μπορεί να εντείνει την αυτοαμφισβήτηση και το άγχος του. Συνεπώς, νιώθει κανείς πιο ευάλωτος και ανήμπορος, και έρχεται στην επιφάνεια ο κυνισμός ή αγανάκτηση απέναντι σε ο,τιδήποτε. Αυτή η αίσθηση του ατόμου ότι είναι αβοήθητο τροφοδοτεί και εκείνη της παραμέλησης. Μπορεί να συνεχίσει να κατηγορεί τον εαυτό του ότι ακόμη και αν δεν εξελιχθούν με επιθυμητό τρόπο τα γεγονότα, η ευθύνη βαραίνει αποκλειστικά το ίδιο. Κάτι τέτοιο συχνά συμπαρασύρει μαζί του και το λεγόμενο «σύνδρομο του απατεώνα» όπου κάποιος θέτει συνεχώς σε αυστηρή κριτική και αμφισβήτηση κάθε του ικανότητα ή κατάκτηση.
Αποπροσωποποίηση και μείωση της αίσθησης ηθικής ικανοποίησης.
Το άτομο νιώθει μία απάθεια, μία αδιαφορία, ώστε το συναίσθημά του να μοιάζει τελείως αδύναμο, μονότονο και σχεδόν «μουδιασμένο». Έτσι, φθίνει και η εντύπωση της προσωπικής ολοκλήρωσης ενώ εντείνεται η ηττοπάθεια, η αυτοαμφισβήτηση.
Αποσυντονισμός και αποδιοργάνωση.
Το άγχος και η ατονία ενδέχεται να επενεργήσουν αρνητικά ως προς την ικανότητα της συγκέντρωσης. Έτσι, αυξάνεται και η διάσπαση της προσοχής κάποιου ο οποίος ρέπει προς το να επικεντρώσει τις σκέψεις του σε απαισιόδοξα σενάρια και όχι να αφοσιωθεί στη δουλειά.
Αύξηση της ντροπής και της ενοχικότητας.
Το άτομο αισθάνεται αμήχανα να ζητήσει βοήθεια και κατάλληλη στήριξη, από φόβο μήπως θεωρηθεί ότι έχει αποτύχει, οπότε κλείνεται στον εαυτό του και αποξενώνεται από φίλους, συναδέλφους, οικογένεια.
Καταπόνηση του οργανισμού και σωματοποίηση του άγχους.
H κόπωση και το στρες μπορεί να εκδηλωθούν με συμπτωματολογία που περιλαμβάνει: πονοκεφάλους, εξασθένηση του ανοσοποιητικού, πόνος στο στήθος, στομαχικές διαταραχές κ.ά.
Πώς κλιμακώνεται το Burnout;
Το Burnout κορυφώνεται σε πέντε κυρίως φάσεις:
1. Αρχικός ενθουσιασμός. Πρόκειται για την αρχή κάποιου σε μία δουλειά, όταν παρατηρείται μία ευφορία και ψυχική ανάταση η οποία ωστόσο, εξανεμίζεται γρήγορα. Αυτό το βραχυπρόθεσμο αίσθημα χαράς πηγάζει από την προθυμία κάποιου ότι του δίνεται επιτέλους η ευκαιρία που αναζητούσε για να αποδείξει πόσο ικανός είναι.
2. Το «εναρκτήριο λάκτισμα» για το άγχος. Εδώ, η όποια ζωντάνια ξεκινάει να παίρνει την κατιούσα, ενώ κάποιος διαπιστώνει και τη δυσαρέσκειά του για ορισμένα tasks. Αυτό το αίσθημα ανικανοποίητου φουντώνει περισσότερο και επηρεάζει τα αποτελέσματα της δουλειάς.
3. Το άγχος γίνεται μακράς διαρκείας και οι «κόκκινες σημαιούλες» από τον οργανισμό σου αυξάνονται. Το άτομο πιστεύει ότι παραπαίει, και γι’ αυτό αποστασιοποιείται, γίνεται πιο αναβλητικό στην εκτέλεση των καθηκόντων του και παραμελεί τον εαυτό του. Αυξάνεται η ευερεθιστότητά του, η σωματική του εξάντληση και μεγαλώνει το κενό μέσα του.
4. Επικράτηση του Burnout και βρίσκεσαι εκτός αγώνα! Εν προκειμένω, ο εργαζόμενος είναι σαν να «έχει παραδώσει τα όπλα». Νιώθει ότι δεν βρίσκει κάτι να τον κινητοποιήσει και συνδέει τη δουλειά του με έντονο αρνητισμό και δυσφορία, ενώ το άγχος πλέον τον έχει καταβάλει για τα καλά. Σε αυτό το στάδιο κρίνεται σκόπιμο να απευθυνθεί σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας όσο πιο έγκαιρα γίνεται, διαφορετικά θα περάσει στο άκρο του ολοκληρωτικού Burnout.
5. Απόλυτο Burnout, αλλά μη βιαστείς «να κρεμάσεις τα παπούτσια» πριν πάρεις τη γνώμη ενός ειδικού: όλα τα ψυχοφθόρα συναισθήματα του burnout μοιάζουν να παγιώνονται και μονιμοποιούνται. Ο άνθρωπος εκλαμβάνει το πόστο του ως ένα μέσο εγκλωβισμού. Η συμβουλή ενός ειδικού αναδεικνύεται πια αναγκαία για να μπορέσει να αντιστραφεί ό,τι διαβρωτικό επέφερε η κυριαρχία του Burnout.
Πώς θα νικήσεις το Burnout;
Στη μάχη κατά του burnout χρειάζεται να έχεις εφοδιαστεί με αποφασιστικότητα και επιμονή. Παρακάτω θα βρεις τρόπους αντιμετώπισης για να πολεμήσεις την εργασιακή κόπωση:
-Θέσε όρια και αναζήτησε και πάλι τις ισορροπίες σου
Καταρχάς, αναγνώρισε το ως ζήτημα σε εσένα και ξεκίνα αποφασιστικά την αντιμετώπισή του. Εντόπισε, και γνωστοποίησε τα όριά σου όποτε χρειάζεται. Ζύγισε καλά μέσα σου πότε πρέπει να κάνεις την υπέρβαση για ένα task και πότε όχι. Το να έχεις επίγνωση μέχρι που μπορούν να φτάσουν οι αντοχές σου είναι κάτι υγιές και απολύτως απαραίτητο. Είπαμε, μέτρον άριστον!
-Επαναπροσδιόρισε τα κίνητρα σου όσον αφορά στη δουλειά.
Επανακαθόρισε τους στόχους που είχες μέσα στα πλαίσια της εργασίας σου. Επανάφερε στο μυαλό σου το τι σου έδινε ώθηση όταν πρωτοξεκίνησες αυτή τη δουλειά. Εντόπισε ξανά τον πρωταρχικό σκοπό που σε κινητοποίησε να αιτηθείς για αυτήν την θέση και σκέψου και πάλι ποια καθήκοντα διεκπεραίωνες και σου παρείχαν μία αίσθηση πληρότητας. Έτσι, θα κατορθώσεις να διαχειριστείς καλύτερα το στρες. Αναλογίσου το πόσο διευκολύνεις με τη δουλειά σου το σύνολο των δραστηριοτήτων και το έργο της επιχείρησης. Ανακάλυψε νέες «βαλβίδες αποσυμπίεσης» για να νοηματοδοτήσεις με νέους τρόπους την καθημερινή ανταπόκρισή σου σε διάφορες επαγγελματικές επιταγές. Αν θεωρείς ότι έχει κάνει τον κύκλο της η τρέχουσα δουλειά σου, ξεκίνα να ψάχνεις αλλού ευκαιρίες απασχόλησης που κρίνεις ότι σε αντιπροσωπεύουν περισσότερο και ότι θα μπορούσαν να είναι πιο συμβατές με αυτό που θέλεις.
-Κράτα έναν λειτουργικό ρυθμό και πρόγραμμα στη δουλειά σου
Προγραμμάτισε καλύτερα τα tasks σου ώστε να κατανείμεις πιο ισορροπημένα τον φόρτο που επωμίζεσαι κάθε φορά. Έτσι, επιτυγχάνεις παράλληλα και καλύτερη διαχείριση του χρόνου σου, εξασκείς την προσαρμοστικότητά σου και ανταποκρίνεσαι πιο ευέλικτα σε διάφορες προθεσμίες. Κράτα μία επαφή με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας που συνεργάζεσαι για να υπάρχει αποτελεσματικότερος συντονισμός, και να εξασφαλίζεται σωστότερα η ροή των εργασιών σας.
-«Πυρπόλησε» τις κακές συνήθειες και υιοθέτησε πιο υγιεινό τρόπο ζωής
Βεβαιώσου ότι κοιμάσαι και αθλείσαι σε φυσιολογικό βαθμό ώστε να ξεκουράζεσαι (επτά με εννέα ώρες ημερησίως) και να διοχετεύεις επαρκώς την ενέργειά σου (έστω και για 10’-15’) σε διάφορες ασχολίες όπως τρέξιμο ή περπάτημα κατορθώνοντας την επιθυμητή εκτόνωση που χρειάζεσαι. Η τακτική άσκηση μεγιστοποιεί την παραγωγικότητά σου, ενώ δίνει ένα ισχυρό boost στο ανοσοποιητικό σου και στις ενδορφίνες σου, γεμίζοντας τις αποθήκες της ψυχικής σου ευφορίας και ενδυναμώνοντας τον οργανισμό σου.
-«Βάλε φρένο στο υπέρμετρο άγχος!»
Μείωσε την επιρροή των αγχογενών αιτιών πάνω σου και κατ’ επέκταση της εξάντλησης που σου προκαλούν «από μέσα προς τα έξω». Απευθύνσου σε ένα ειδικό όπως είναι ένας ψυχοθεραπευτής και προχώρα με παραπάνω ψυχραιμία στην αντιμετώπιση του στρες.
Αν πιστεύεις πως και εσύ ταλαιπωρείσαι από το burn out, δεν έχεις παρά να σηκώσεις τα μανίκια ψηλά και να προσπαθήσεις να το πολεμήσεις με στιβαρές αλλά όχι υπερβολικές κινήσεις. Πάρε μία απόσταση από τα πράγματα. Ίσως με δυο-τρεις ή και λίγες παραπάνω ημέρες άδειας από τη δουλειά να σε βοηθήσουν να ρίξεις κάπως τους ρυθμούς σου, να αποσυμπιεστείς, να ανασκουμπωθείς και να βρεις τα αποθέματα χαλάρωσης που σου λείπουν. Μην καταπιέζεις την ανάγκη σου να απευθυνθείς σε έναν ειδικό. Το να ψάξεις να βρεις τη λύση που χρειάζεσαι, συχνά προϋποθέτει το να αναζητήσεις την κατάλληλη υποστήριξη. Μην σπεύδεις να προδικάσεις ότι κάτι τέτοιο θα αποτύχει. Δώσε την ευκαιρία στο άτομό σου να αποκτήσει μία άλλη ευελιξία και μία άλλη σιγουριά, ότι δεν παλεύει αποκομμένο από τους δικούς του στόχους και τους δικούς του ανθρώπους. Μην παραγκωνίζεις την υγεία σου. Ο ύπνος, η διατροφή και η ψυχαγωγία δεν πρέπει να έρχονται σε δεύτερη μοίρα, αν θέλεις να τολμήσεις την αλλαγή. Ακόμη και κάτι να μην πάει όπως το σχεδίαζες, μη βιαστείς να σου καταλογίσεις όλη την ευθύνη. Αναλογίσου ψύχραιμα τις καταστάσεις και επωμίσου εκείνο το μερίδιο που σου αναλογεί. Κανείς δεν έχει ποτέ την παντοδυναμία του ελέγχου, και αυτό είναι σωτήριο! Δώσε χώρο και χρόνο σε εσένα και στην αυτοφροντίδα σου όσον αφορά στο burnout. Η ανάκαμψη ξεκινάει πρώτα από τη συνειδητοποίηση και έπειτα γίνεται πράξη!